28.05.2020 r.
Sytuacja epidemiczna w naszym kraju wg organów państwowych poprawiła się na tyle, że możliwe stało się dalsze zmniejszenie obostrzeń i ograniczeń, nałożonych na społeczeństwo w trosce o nasze zdrowie. W efekcie, zostały zniesione w dużej mierze dotychczasowe restrykcje, dając nam tym samym możliwość powrotu do normalnego życia i funkcjonowania.
Wyrażam naszą wielką wdzięczność tym wszystkim, którzy niestrudzenie pełnili posługę na froncie walki z koronawirusem ryzykując niejednokrotnie swoim życiem. Wszystkich otaczam szczególną modlitwą wdzięczności za ofiarną i budującą postawę miłosierdzia.
Modlitwą obejmuję wszystkich, którzy zostali dotknięci chorobą, zaś osoby zmarłe polecam miłosierdziu Bożemu.
W związku z postępującą normalizacją życia i społecznych zasad funkcjonowania, przesyłam nowe rozporządzenia, którymi należy się kierować w organizowaniu życia parafialnego.
- Z dniem 25 maja 2020 r. wygasła dyspensa od obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Mszy św.Zniesienie limitu uczestników zgromadzeń religijnych w kościołach daje możliwość udziału w liturgii wiernym z zachowaniem jednak dystansu dwóch metrów i obowiązku zakrywania ust i nosa. Zachęcam gorąco wszystkich wiernych do ponownego podjęcia regularnego uczestnictwa w niedzielnej Mszy św. i unikania grzechu ciężkiego związanego z jej opuszczaniem.
- Dyspensę od niedzielnego obowiązku uczestnictwa we Mszy św. na okres do końca czerwca br. przedłużam tylko dla osób w podeszłym wieku, osób z objawami infekcji (np. kaszel, katar, podwyższona temperatura), bądź przebywających w kwarantannie.
- Ponawiam zachętę do podjęcia wysiłku przywracania rzeczywistego życia sakramentalnego. Należy więc uczynić wszystko, co możliwe, aby wierni korzystali z Mszy św. i innych sakramentów, również w dni powszednie. Przypominam raz jeszcze, że przestrzeń wirtualna nie może zastąpić rzeczywistego uczestnictwa we Mszy św., a jest sposobem przetrwania w postawie pragnienia większego dobra, jakie daje realne bycie we wzajemnej wspólnocie miłości i sakramentów. Stąd, należy ograniczyć transmisje Mszy św. przez media.
- W parafiach można organizować regularne spotkania formacyjne, katechetyczne i inne, z zachowaniem wspomnianych środków bezpieczeństwa. Ewentualne wyjazdy formacyjne grupowe muszą spełniać obowiązujące wymogi sanitarne.
- Mając na uwadze nowe decyzje służb medycznych w zgromadzeniach poza budynkami może uczestniczyć do 150 osób. Uwzględniając powyższe zasady wszystkie procesje Bożego Ciała należy zorganizować tylko na terenie przykościelnym, a nie na ulicach miast i miejscowości.
- Organizowanie Sakramentu Bierzmowania będzie możliwe od 1 lipca 2020 r.
Jeszcze raz wszystkim wyrażam wdzięczność za wspólny wysiłek w niesieniu wszelkiej pomocy duchowej i pasterskiej wiernym w trudnym okresie epidemii koronawirusa. Niech Dobry Bóg Wam wynagrodzi za umożliwianie wiernym życia sakramentalnego i za każdy gest waszej samarytańskiej pomocy.
Wszystkich otaczam modlitwą i z serca błogosławię.
17.04.2020 r.
W związku ze stopniowym wycofywaniem przez organy państwowe ograniczeń wynikających z trwającego stanu epidemii, częściowo modyfikuję dotychczasowe rozporządzenia. Mając na uwadze dobro duchowe i bezpieczeństwo wiernych i kapłanów Archidiecezji Białostockiej postanawiam co następuje:
1. Do dnia 11 maja 2020 r. zostaje przedłużona dyspensa od obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Mszy św. Gorąco zachęcam do uczestniczenia we Mszy św. transmitowanej przez środki społecznego przekazu.
2. Nowe rozporządzenia organów państwowych pozwalają na zwiększenie ilości wiernych uczestniczących w zgromadzeniach liturgicznych. Ilość osób biorących udział w liturgii powinna być ustalona zgodnie z metrażem powierzchni kościoła, biorąc pod uwagę 1 osobę na 15m2. Uczestnicy zgromadzeń liturgicznych mają obowiązek zakrywania ust i nosa oraz zachowania odpowiedniej odległości (min. 2 m). Obowiązek ten nie dotyczy celebransa i osób posługujących w liturgii w czasie pełnienia ich funkcji. W innych przestrzeniach posługi duszpasterskiej np. przyjmowanie interesantów w kancelarii kapłana obowiązuje zakrywanie ust i nosa.
3. Na prośbę rodziców dopuszcza się możliwość organizowania I Komunii św. indywidualnej lub w małych grupach z zachowaniem szczególnych środków ostrożności. Decyzję w tej sprawie podejmuje miejscowy Proboszcz w porozumieniu z rodzicami dzieci, uwzględniając aktualne zarządzenia organów państwowych.
4. Do odwołania należy zawiesić organizację Sakramentu Bierzmowania.
5. Zostaje odwołana VIII Piesza Pielgrzymka do Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Białymstoku przewidziana na dzień 19 kwietnia 2020 r.
6. XXVII Piesza Pielgrzymka mężczyzn do Krypna zaplanowana na dzień 2 maja 2020 r. nie odbędzie się w przewidzianym terminie.
7. Przypominam, że na każdy wywiad i wypowiedź do mediów dotyczące nauki katolickiej lub obyczajów kapłani Archidiecezji mają uzyskać zgodę Arcybiskupa Metropolity Białostockiego (KPK 772 § 2, 804 § 1 i 831 § 2). Wymagana zgoda dotyczy również wszelkich transmisji liturgicznych poprzez środki społecznego przekazu. Wymóg ten nie obejmuje transmisji liturgicznych przeprowadzanych za pomocą mediów parafialnych.
Dziękuję Kapłanom za ofiarną posługę w czasie Wielkiego Postu, Triduum Paschalnego i Świąt Wielkanocnych. Siostrom zakonnym i wiernym świeckim dziękuję za okazane zrozumienie, ofiarną modlitwę i przykładną postawę chrześcijańską. W związku z trudną sytuacją gospodarczą apeluję do Wszystkich o zwrócenie szczególnej uwagi na potrzebujących i ubogich.
26.03.2020 r.
Czcigodni i Drodzy Kapłani!
Wszyscy zdajemy sobie sprawę z sytuacji, w jakiej znalazła się ludzkość na całym świecie z powodu epidemii koronawirusa. Doświadczenie innych krajów uczy, że jakiekolwiek pobłażanie pandemii niesie ze sobą dramatyczne skutki zarówno w ilości osób zakażonych, jak i w przerażającej liczbie zgonów.
Wobec tak wielkiego zagrożenia wszyscy musimy zachować ostrożność i zdrowy rozsądek. W konsekwencji trzeba ograniczyć liczbę wiernych uczestniczących w zgromadzeniach religijnych według aktualnych wskazań organów państwowych i służb sanitarnych. W oparciu o Dekret Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dnia 19 marca br., Dekret i Notę Penitencjarii Apostolskiej z dnia 19 marca br. oraz Wskazania Prezydium Konferencji Episkopatu Polski dla Biskupów odnośnie do sprawowania czynności liturgicznych w najbliższych tygodniach w Archidiecezji Białostockiej wprowadzam następujące zarządzenia:
1. Zgodnie z kan. 87 §1 KPK, przedłużam dyspensę od obowiązku niedzielnego uczestnictwa we Mszy św. do dnia 19 kwietnia br. na zasadach określonych w dekrecie z dnia 13 marca br.
Od dnia 25 marca w każdej Mszy św. lub w innych celebracjach może uczestniczyć maksymalnie do 5 osób, nie licząc osób sprawujących posługę (por. www.gov.pl). Zatem, oprócz kapłanów i kilku niezbędnych usługujących, powinny to być w pierwszej kolejności osoby zamawiające intencję mszalną. Na drzwiach kościoła należy umieścić stosowną informację, jednocześnie przekazując ją wiernym drogą internetową.
Jeśli przewidziano Mszę św. koncelebrowaną, to w celu umożliwienia uczestnictwa w niej przedstawicielom rodzin zamawiających, należy rozważyć odprawienie każdej z intencji w osobnej celebracji. Praktyka ta nie jest możliwa w dniach Triduum Paschalnego.
W domach zakonnych w celebracjach Mszy św. i nabożeństwach pasyjnych mogą uczestniczyć jedynie mieszkańcy domu, bez udziału osób przychodzących z zewnątrz.
Ograniczenie liczby uczestników zgromadzenia do 5 osób obowiązuje również podczas liturgii pogrzebowej. Należy ją ograniczyć do jednej, tj. III stacji na cmentarzu. Uczestniczy w niej najbliższa rodzina (Obrzędy pogrzebu, s. 176). Jeśli okoliczności na to pozwalają, stację tę może poprzedzić procesja od bramy cmentarza. W pogrzebie nie mogą uczestniczyć osoby objęte kwarantanną. Po nabożeństwie na cmentarzu należy zaprosić rodzinę na odprawienie Mszy św. pogrzebowej w kościele lub ustalić jej późniejszy termin.
Tak jak do tej pory, wiernych zachęcam do uczestnictwa we Mszy św., rekolekcjach wielkopostnych i innych nabożeństwach za pośrednictwem środków społecznego przekazu. W ciągu dnia kościoły mają pozostawać otwarte dla indywidualnej modlitwy i adoracji Najświętszego Sakramentu.
2. Należy stworzyć wiernym możliwość do spowiedzi indywidualnej. Chociaż właściwym miejscem sprawowania sakramentu pojednania jest konfesjonał, to w obecnych warunkach sakrament ten można sprawować poza konfesjonałem, np. w kościele, w kaplicy, w zakrystii, w sali katechetycznej, w biurze parafialnym lub w innym godnym miejscu, pozwalającym na zachowanie prywatności i zasad bezpieczeństwa.
Należy udostępnić wiernym numer telefonu i adres mailowy, poprzez który można umówić się z duszpasterzem na indywidualną spowiedź.
Duszpasterze winni zachować dyspozycyjność wobec wiernych, którzy zwrócą się z prośbą o spowiedź.
Po ustaniu epidemii we wszystkich parafiach należy zorganizować dni skupienia z nabożeństwami pokutnymi i indywidualną spowiedzią.
3. Nie wolno w sposób nieuprawniony korzystać z rozgrzeszenia ogólnego (por. normy zawarte w Obrzędach Pokuty dostosowanych do zwyczajów diecezji polskich, wyd. 2, Katowice 2010, n. 39). Nie jest też możliwa spowiedź przez środki komunikacji elektronicznej (np. telefon, komunikator internetowy itp.). Zakazana jest publiczna spowiedź z indywidualnych grzechów.
4. Należy przypomnieć wiernym, że zawsze ilekroć istnieje poważna racja i nie ma sposobności wyspowiadania się, wtedy dla usposobienia duszy do stanu łaski wierny „jest obowiązany wzbudzić akt żalu doskonałego, który zawiera w sobie zamiar wyspowiadania się jak najszybciej”. Taki żal odpuszcza grzechy powszednie, przynosi także przebaczenie grzechów śmiertelnych. Ma on jednak zawierać w sobie mocne postanowienie przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy tylko będzie to możliwe.
Zawsze należy pamiętać, że uzyskane w ten sposób odpuszczenie grzechów jest związane z obowiązkiem ich wyznania podczas najbliższej możliwej okazji do spowiedzi, pod karą wpadnięcia na nowo w grzech śmiertelny. (Załącznik nr 1).
5. Należy wyjaśnić wiernym, że w wykładni trzeciego przykazania kościelnego: „Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię św.”, Konferencja Episkopatu Polski ustaliła, że okres, w którym obowiązuje to przykazanie, obejmuje czas od Środy Popielcowej (26.02.2020) do Niedzieli Trójcy Świętej (7.06.2020).
6. Prawo kanoniczne dopuszcza przyjmowanie Komunii św. do ust i na rękę. Jeśli część wiernych przyjmuje Komunię św. na rękę, a część do ust, jest wskazane, aby obu grupom Komunii św. udzielali różni szafarze lub też by osoby przyjmujące Komunię św. do ust przyjmowały ją po osobach przyjmujących Komunię św. na rękę. Wiernych przyjmujących Komunię św. na rękę zachęca się, by uprzednio, w miarę możliwości, zdezynfekowali sobie dłonie.
Pamiętając o zakazie odwiedzania osób będących w kwarantannie domowej, wiernym, którzy indywidualnie poproszą o udzielenie Komunii św. poza liturgią, należy to uczynić zgodnie z przewidzianym obrzędem (por. Komunia Święta i kult Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą św., Katowice 1985, s. 16-36), z wyjątkiem:
– Wielkiego Piątku, kiedy to Komunii św. można udzielić poza liturgią tylko chorym,
– Wielkiej Soboty, kiedy można udzielać Komunii św. poza liturgią jedynie jako Wiatyku.
7. Sakrament chrztu św. należy sprawować z zachowaniem środków ostrożności co do kontaktu bezpośredniego. Zgodnie z przepisami liturgicznymi może on być sprawowany poza Mszą św., w obecności najbliższej rodziny. Zgodnie z tradycją Kościoła chrzest katechumenów może mieć miejsce również w uroczystość Zesłania Ducha Świętego.
Organizacja Triduum Sacrum
W związku z ograniczeniem zgromadzeń religijnych do 5 osób, nie licząc osób sprawujących posługę, należy przypomnieć wiernym, że uczestnictwo w celebracjach Triduum Paschalnego (Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielka Sobota) nie jest nakazane, a zatem nieobecność na tych celebracjach nie wiąże się z zaciągnięciem grzechu. Dlatego zachęcam wszystkich wiernych naszej Archidiecezji do łączenia się w modlitwie ze wspólnotą Kościoła w celebracji Świętego Triduum za pośrednictwem transmisji w środkach społecznego przekazu, w tym serwisu internetowego Archidiecezji ArchiBial.pl i kanału YouTube ArchiBial Media.
1. Wielki Czwartek:
- Msza św. Krzyżma odbędzie się bez udziału kapłanów. Święte oleje do przekazania wszystkim parafiom będzie można odebrać w późniejszym czasie. Do tego czasu korzystamy nadal z Olejów pobłogosławionych przed rokiem. W przypadku ich braku, nowo pobłogosławione Oleje można będzie odebrać przy katedrze (sala n. 12) w Wielki Piątek w godz. 10.00-12.00. Odnowienie przyrzeczeń kapłańskich odbędzie się w późniejszym terminie.
- We Mszy św. Wieczerzy Pańskiej opuszcza się obrzęd umywania nóg i procesję do ołtarza wystawienia. Najświętszy Sakrament ma być przechowywany w tabernakulum. W tym roku nie organizuje się ołtarza wystawienia, tzw. ciemnicy.
2. Wielki Piątek:
- Liturgia Wielkiego Piątku we wszystkich parafiach powinna rozpocząć się o godz. 15.00. Obecni na liturgii adorują Krzyż przez przyklęknięcie. Do wezwań Modlitwy Powszechnej należy dołączyć specjalną intencję za chorych, zmarłych, znajdujących się w sytuacji zagubienia (por. Missale Romanum, s. 314, n. 13). (Załączniki nr 2 i 3).
- Na zakończenie Liturgii Męki Pańskiej, Najświętszy Sakrament przenosi się do Grobu Pańskiego i wystawia do indywidualnej adoracji. Rozpoczyna się Nowenna przed świętem Miłosierdzia Bożego.
3. Wielka Sobota:
- Zachęca się do korzystania z możliwości indywidualnej adoracji Najświętszego Sakramentu w Grobie Pańskim.
- Nie organizuje się tradycyjnego święcenia pokarmów. Pobłogosławienia pokarmów dokonują wierni w domach przed śniadaniem wielkanocnym, zgodnie z księgą Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. 2, Katowice 2001, nn. 1347-1350; (Załącznik nr 4). Tekst tego obrzędu należy podać na stronie internetowej parafii, ewentualnie powielić i wyłożyć w kościele; będzie on zamieszczony również na stronie internetowej Archidiecezji.
- Jeśli zaistnieje konieczność poświęcenia wody na prośbę wiernych, czynimy to indywidualnie. Nie święcimy wody w celu pozostawienia jej w dużym pojemniku w kościele lub przed kościołem.
4. Niedziela Zmartwychwstania:
- W celebracji Wigilii Paschalnej, przy Liturgii światła należy pominąć rozpalanie ogniska oraz zapalanie świec wiernych. W praktyce, liturgię rozpoczynamy w prezbiterium, gdzie po zapaleniu paschału przechodzi się bezpośrednio do Orędzia Wielkanocnego (Exsultet). Potem następuje Liturgia Słowa. W czasie Liturgii chrzcielnej należy opuścić Litanię do Wszystkich Świętych i Błogosławieństwo wody chrzcielnej, a tylko odnowić przyrzeczenia chrzcielne (por. Missale Romanum, s. 371, n. 55). Pomija się pokropienia wiernych wodą święconą. Odmawia się modlitwę powszechną. Potem następuje Liturgia Eucharystyczna.
- W Wigilię Paschalną i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego nie święci się wody i w związku z tym nie używa się pokropień. Nie ma też procesji rezurekcyjnej.
Pozostałe zarządzenia
1. Zostaje odwołany Dzień Młodzieży zaplanowany na sobotę 4 kwietnia br.
2. Zostaje odwołany Zjazd Paschalny w sobotę 18 kwietnia br.
3. Informacje w sprawie udzielania sakramentu bierzmowania i Pierwszych Komunii św. w parafiach zostaną podane po Świętach Wielkanocnych.
4. Urzędy archidiecezjalne, w tym kurialne będą zamknięte do odwołania. Sprawy pilne będą załatwiane drogą telefoniczną, mailową lub za pośrednictwem poczty.
Drodzy Kapłani,
Wyrażam Wam moją ogromną wdzięczność za posługę w trudnych okolicznościach epidemii, a wszystkim wiernym za dojrzałe i odpowiedzialne stosowanie się do zarządzeń. Ufam, że to nieznane nam doświadczenie wiary, zaowocuje jeszcze większym pragnieniem spotkania z Jezusem Chrystusem oraz ożywieniem naszej wiary.
Proszę też o modlitwę w intencji chorych oraz tych, którzy na różne sposoby walczą z epidemią koronawirusa. Zmarłych niech Pan przyjmie do swojej chwały.
Wszystkich otaczam modlitwą i z serca Wam błogosławię.
Abp Tadeusz Wojda SAC
METROPOLITA BIAŁOSTOCKI
24.03.2020 r.
14.03.2020 r.
Czcigodni Kapłani, Drogie Siostry i Drodzy Bracia,
Jesteśmy w obliczu próby, która wymaga od nas wszystkich wielkiej dojrzałości i najwyższej odpowiedzialności. Rozprzestrzeniająca się epidemia koronawirusa ma już zasięg światowy i trudno jest przewidzieć jakie będą jej skutki. Dlatego zmusza nas ona do podejmowania odpowiedzialnych decyzji, przyjmowania postaw i zachowań, motywowanych wiarą oraz dobrem zarówno własnym jak i innych. W tym szczególnym momencie musimy zjednoczyć wszystkie siły, aby wspólnie walczyć z biologicznym zagrożeniem, które w innych krajach już zbiera śmiertelne żniwo. Wszystkim nam powinno zależeć, aby zagrożenie epidemiologiczne ustało tak szybko jak to jest tylko możliwe.
W związku z powyższym, proszę wszystkich o skrupulatne przestrzeganie zaleceń przesyłanych komunikatów, które biorą pod uwagę zarządzenia Władz Państwowych jak i Konferencji Episkopatu.
Usilnie proszę wszystkich o głęboką modlitwę osobistą oraz o zachęcanie siebie nawzajem do wytrwałej modlitwy, nawrócenia serca przez sakrament pojednania, adorację Najświętszego Sakramentu, uczestniczenie we Mszy św. za pośrednictwem środków przekazu i możliwości Komunii św. duchowej. Godziny transmisji są podane na stronie internetowej Archidiecezji.
Kapłanów oraz osoby konsekrowane proszę o zbieranie się w kościołach i kaplicach domowych na różaniec o godz. 20.30 w intencji chorych i o ustanie epidemii.
Otoczmy modlitwą lekarzy, pielęgniarki, ratowników medycznych, cały personel służby zdrowia oraz pracowników innych służb, którzy często z narażeniem własnego zdrowia, a nawet życia, niosą pomoc chorym i umierającym.
Z racji na najnowsze dyspozycje Władz Państwowych, ograniczam możliwość uczestnictwa wiernych we Mszach św. w kościołach i kaplicach (w niedziele i w dni powszednie) do osób zamawiających intencję mszalną, a w wypadku pogrzebu, do najbliższej rodziny. We wszystkich Mszach, wraz z duchowieństwem parafialnym, posługującymi w liturgii i uczestnikami może brać udział maksymalnie 50 osób.
Na czas do odwołania należy odłożyć rekolekcje parafialne, spotkania wspólnot, katechezy przedmałżeńskie, spotkania komunijne i wszystkie inne.
Zalecam nienapełnianie kropielnic wodą święconą, przekazywanie znaku pokoju tylko przez skłon głowy oraz przypominam o możliwości udzielania Komunii św. na rękę tym, którzy o to proszą.
Kapłanów proszę o jeszcze większą dyspozycyjność w konfesjonałach, aby każdy kto pragnie mógł przystąpić do sakramentu pojednania.
W duchu miłości ewangelicznej proszę o objęcie szczególną opieką chorych i potrzebujących. Miejmy wielkie serce i szeroko otwarte oczy, aby dostrzec każdą osobę, która w tych trudnych chwilach znajdzie się w potrzebie, aby miłosierdzie Boże docierało do każdego.
Wszystkich kapłanów proszę o zachowywanie rezydencji i nieopuszczanie plebanii poza wypadkami uzasadnionymi racjami duszpasterskimi.
Do 29 marca br. zamknięte będą: Sąd Metropolitalny Białostocki, Centrum Wystawienniczo-Konferencyjne, Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne, Księgarnia Archidiecezjalna i inne instytucje. W Kurii Metropolitalnej pełnione będą dyżury w godz. 9.00-13.30. Wszystkie sprawy można będzie załatwiać telefonicznie lub drogą mailową.
Niech Pan Bóg udziela nam Swojego błogosławieństwa, a Matka Boża Miłosierdzia otacza swoją macierzyńską opieką.
Wszystkim chcącym zadośćuczynić niedzielnemu obowiązkowi uczestnictwa we Mszy św., pozostając w domu zgodnie z zarządzeniem KEP przedstawiamy schemat Eucharystii dostępnych w mediach ogólnopolskich. Zachęcamy do duchowej łączności i duchowego przyjęcia Komunii Świętej.
Pod tym linkiem znajdziemy spis Mszy św. online. Każdy chętny znajdzie odpowiednią dla siebie porez gdyż Eucharystię transmitowane są taktyczne co pół godziny.
Msze Święte online
W naszej Archidiecezji Msza św. niedzielna z Bazyliki archikatedralnej transmitowana jest o godz. 18.00, a w dzień powszedni o godz. 8.00.
Zapraszamy do śledzenia kanału YT Archidiecezji: ArchiBial Media
REKOLEKCJE DLA DOROSŁYCH– ks. Karol Godlewski
REKOLEKCJE DLA DOROSŁYCH II – ks. Kamil Dąbrowski
REKOLEKCJE DLA DZIECI – ks. Adama Anuszkiewicz
W dobie panującej epidemii coraz więcej osób przyjmuje Komunię św. na rękę. Jak zrobić to w sposób odpowiedni i z godnością tłumaczy nam o. Remigiusz Recław Jak przyjmować Komunię św. na rękę?
Codziennie księża naszej parafii łączą się we wspólnej modlitwie różańcowej w intencji opanowania epidemii, oraz pamiętając o jej ofiarach i wszystkich, którzy z nią walczą. W każdy czwartek o godz. 18.00 odprawiana jest Msza św. w powyższych intencjach. Zapraszamy do wspólnej modlitwy.
Niech nas Bóg Błogosławi +
0 komentarzy